پول، ارز و بانکداری
آشنایی با قوانین و اصطلاحات پول، ارز و بانکداری
پول و وظایف آن:
پول هر پدیده یا عاملی كه عموما به عنوان وسیله ای برای مبادله و معیاری برای محاسبه ارزش اقتصادی بوده و در جهت ذخیره ارزش اقتصادی و ابزاری برای پرداختهای آتی مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله وظایف اصلی پول می توان به موارد زیر اشاره كرد: وسیله مبادله، معیار محاسبه واحد ارزش و محاسبه ارزش اقتصادی. وظیفه ثانوی:وسیله ای برای پرداختهای آتی است، وسیله ای برای ذخیره ارزش اقتصادی نیز بشمار می آید.
خواص مطلوب پول:
قابل حمل بودن (قابل نقل وانتقال اسان استفاده وسیع را فراهم می اورد)، بادوام بودن (اگر بادوام نباشد در اثر گذشت زمان از بین خواهد رفت)، قابلیت تقسیم پذیری (پول باید به واحد های كوچك جهت معاملات با قیمت پایین تقسیم گردد)، یكسان و متحد الشكل بودن (پول باید از نظر فیزیكی وكیفیت برای احساس اطمینان در معامله یكسان باشد)، قابلیت تشخیص (پول بایستی به آسانی قابل تشخیص باشد، تا معامله كنندگان برای شناسایی و قبول آن دچار مشكل نشوند).
سیستم پولی پایاپای:
از خصوصیات این سیستم پولی می توان به موارد زیر اشاره كرد، در این سیستم پولی طرفین تولید كننده و مصرف كننده می باشند. انبار كردن طولانی به علت فساد پذیری برخی از كالاها امكان پذیر نیست. رابطه خدمات و تولید با یكدیگر بصورت مستقیم است. تولید از مصرف جدا نبوده و تولید است كه خالق ثروت خواهد بود. معایب: محدودیت در تقسیم وتخصیص كار، محدودیت در تولید و بازار، مشكل تعیین خریدار و فروشنده، فساد پذیری كالاها، محدودیت در مبادله ی نسیه.
انواع سیستم های پولی:
سیستم پولی به دو سیستم، سیستم پول كالایی و سیستم پول فلزی تقسیم می شود كه ذیلا از خصوصیات هر دو سیستم مواردی ذكر می شود:
سیستم پول كالایی:
این سیستم عامه پذیر می باشد، نگهداریآن اسان است، پذیرفتن آن به جهت ارزش ذاتی و اصلی به عنوان پول نام دارد.
سیستم پول فلزی:
این سیستم به سه گروه
- سیستم پولی دو فلزی طلا ونقره،
- سیستم پولی تك فلزی طلا و نقره
- سیستم پول كاغذی و اعتباری
تقسیم می شود كه از خصوصیات آن، عامه پذیر هستند، كمیاب هستند، چكش خوار و تورق بالایی دارند، فاسد نمی شوند. سهولت بیشتری در حمل و نقل به همراه دارد و با چاپ صفر اضافی یا كسرآن ارزشش بالا و پایین خواهد رفت.
قانون گرشام:
در سال ۱۹۴۵سر توماس گرشام به این نكته پی برد كه هر گاه دو پول باهم در جریان باشند پولی كه توسط عموم مردم بر پول دیگر رحجان داده شود بتدریج از جریان خارج می شود. وی این مفهوم را در بیانی ساده اینطور مطرح كرد كه”پول بد پول خوب را از جریان می اندازد”.
برخی مفاهیم و اصطلاحات پولی و بانكی:
اسكناس مسكوك در دست مردم + سپرده های دیداری = پول
سپرده های سرمایه گذاری بلند مدت + سپرده های پس انداز قرض الحسنه = شبه پول
دیداری+ غیردیداری = سپرده ها
حساب جاری (بدون بهره) = سپرده های دیداری
سپرده های پس انداز قرض الحسنه + سپرده های سرمایه گذاری = سپرده های غیر دیداری
این سپرده ها هر كدام از نظر سود دهی برای بانك دارای اولویت می باشند در اولویت اول سود آوری برای بانك سپرده های دیداری (حساب جاری) جای دارند. سپرده های پس انداز قرض الحسنه دومین منبع درآمد برای بانك می باشند و در نهایت سپرده های پس انداز سرمایه گذاری سومین منبع درآمد بانك بشمار می آیند.
سرعت گردش پول و عوامل موثر بر آن:
سرعت گردش پول عبارت است از تعداد دفعاتی كه یك واحد پولی در یك زمان محدود و معین دست به دست می شود. تعداد مبادلات صورت گرفته در اقتصاد یك كشور به همراه حجم دادو ستد با سرعت گردش پول رابطه مستقیم دارند در حالیكه ارزش پول با تورم رابطه غیر مستقیم دارد. (تورم، افزایش قیمت چندین كالا در یك دوره زمانی محدود ومعین می باشد).
پشتوانه پول:
بحث پشتوانه پول در اوایل قرن ۱۹ به دنبال جنگهای ناپلونی در انگلیس و فرانسه مطرح گردید. بدین ترتیب كه به دنبال این منازعات دولت انگیس برای تامین هزینه های سنگین جنگ اقدام به چاپ مقادیر زیادی از اسكناس نمود، كه همین امر موجب كاهش ارزش پول و بالطبع افزایش تورم در انگلیس گردید. این مساله به پارلمان بریتانیا نیز راه پیدا كرد و اقتصاد دانان عقاید و نظریات مختلفی را در قالب سه اصل پولی و بانكی مطرح نمودند. پشتوانه پول بیان می كند كه اگر پول بدون پشتوانه انتشار یابد مستقیما در كاهش ارزش پول تاثیر خواهد گذاشت. منظور از پشتوانه پول طلا وجواهرات قیمتی، ارزهای معتبر، اشیاء عتیقه، سطح قدرت و تولیدات صنعتی و اقتصادی و … است.
اصل یا مكتب پولی:
نظریه افراطی است كه از جانب آقای دیوید ریكاردو مطرح گردید این اصل چنین بیان می كند كه در مقابل میزان اسكناس و مسكوك منتشره باید ۱۰۰% پشتوانه داشته باشیم.
اصل یا مكتب بانكی:
این اصل توسط آقای استوارت میل مطرح شد و چنین عنوان دارد كه بانك مركزی می تواند بر اساس شرایط اقتصادی جامعه اقدام به انتشار اسكناس و مسكوك نماید، خواه پشتوانه وجود داشته باشد یا نداشته باشد ولی با این حال اعتقاد به وجود درصدی پشتوانه بودند.
اصل یا مكتب پورسانتاژ:
این اصل در پارلمان بریتانیا در مقابل دو اصل دیگر ظهور كرد، طبق این اصل بانك مركزی طبق قانون و حتی المقدور تلاش نماید درصد قابل اطمینان از انواع ذخایر طلا و نقره در قبال انتشار اسكناس منتشره ذخیره لازم را داشته باشد.
