مفادی از مواد قانون تجارت در ارتباط با برات،سفته و چک
مفادی از مواد قانون تجارت در ارتباط با
برات – فته طلب (سفته) و چک
فصل اول – برات
مبحث اول – صورت برات
ماده ۲۲۳
برات علاوه بر امضا یا مهر برات دهنده باید دارای شرایط ذیل باشد:
- قید کلمه (برات) در ورقه
- تاریخ تحریر (روز و ماه و سال)
- اسم شخصی که باید برات کننده را تادیه نماید
- تعیین مبلغ وجه برات
- تاریخ تادیه وجه برات
- مکان تادیه وجه برات اعم از اینکه محل اقامت محال علیه باشد یا محل دیگر.
- اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخت می شود.
- تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است.
ماده ۲۲۴
برات ممکن است به حواله کرد شخص دیگری باشد یا به حواله کرد خود برات دهنده.
ماده ۲۲۵
تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته می شود اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آنها اختلاف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و بین آنها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر است.
ماده ۲۲۶
در صورتی که برات متضمن یکـی از شـرایط اساسـی مقـرر در فقـرات ۲-۳-۴-۵-۶-۷ و ۸ ماده ۲۲۳ نباشد مشمول مقررات راجعه به بروات تجارتی نخواهد بود.
ماده ۲۲۷
برات ممکن است به دستور و حساب شخص دیگری صادر شود.
مبحث دوم
در قبول و نکول
ماده ۲۲۸
قبولی برات در خود برات با قید تاریخ نوشته شده امضا یا مهر می شود.
درصورتی که برات به وعده از رویت باشد تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد.
اگر قبولی بدون تاریخ نوشته شد تاریخ برات تاریخ رویت حساب می شود.
ماده ۲۲۹
هر عبارتی که محال علیه در برات نوشته امضا یا مهر کند قبول محسوب است مگر این که صریحا عبارت مشعر بر عدم قبول باشد.
اگر عبارت فقط مشعر بر عدم قبول یک جز از برات باشد بقیه وجه برات قبول شده محسوب است. در صورتی که محال علیه بدون تحریر هیچ عبارتی برات را امضا یا مهر نماید برات قبول شده محسوب می شود.
ماده ۲۳۰
قبول کننده برات ملزم است وجه آن را سر وعده تادیه نماید.
ماه ۲۳۱
قبول کننده حق نکول ندارد.
ماده ۲۳۲
ممکن است قبولی منحصر به یک قسمت از وجه برات باشد در این صورت دارنده برات برای بقیه اعتراض نماید.
ماده ۲۳۳
اگر قبولی مشروط نوشته شد برات نکول شده محسوب می شود ولی معهذا قبول کننده به شرط در حدود شرطی که نوشته مسئول پرداخت وجه برات است.
ماده ۲۳۴
در قبول براتی که وجه آن در خارج از محل اقامت قبول کننده باید تادیه شود تصریح به مکان تادیه ضروری است.
ماده ۲۳۵
برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ۲۴ ساعت از تاریخ ارائه قبول یا نکول شود.
ماده ۲۳۶
نکول برات باید به موجب تصدیق نامه که رسما تنظیم می شود محقق گردد تصدیق نامه مزبور موسوم است به اعتراض (پروتست) نکول.
ماده ۲۳۷
پس از اعتراض نکول ظهر نویسها و برات دهنده به تقاضای دارنده باید ضامنی برای تادیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام مخارج اعتراض نامه و مخارج برات رجوعی (اگر باشد) فورا تادیه نماید.
ماده ۲۳۸
اگر بر علیه کسی که براتی را قبول کرده ولی وجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تادیه شود دارنده براتی نیز که همان شخص قبول کرده ولی هنوز موعد پرداخت آن نرسیده است می تواند از قبول کننده تقاضا نماید که برای پرداخت وجه آن ضامن دهد یا پرداخت آن را به نحو دیگری تضمین کند.
مبحث سوم
در قبولی شخص ثالث
ماده ۲۳۹
هر گاه براتی نکول شد و اعتراض به عمل آمد شخص ثالثی می تواند آن را به نام برات دهنده یا یکی از ظهرنویسها قبول کند – قبولی شخص ثالث باید در اعتراض نامه قید شود و به امضا او برسد.
ماده ۲۴۰
بعد از قبولی شخص ثالث نیز تا برات تادیه نشده کلیه حقوقی که برای دارنده برات از نکول آن در مقابل برات دهنده و ظهرنویسها حاصل می شود محفوظ خواهد بود.
مبحث چهارم
در وعده برات
ماده ۲۴۱
برات ممکن است برویت باشد یا به وعده یک یا چند روزه یا یک یا چند ماه از رویت برات، یا به وعده یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از تاریخ برات – ممکن است پرداخت بروز معینی موکول شده باشد.
ماده ۲۴۲
هرگاه برات بی وعده قبول شد باید فورا پرداخت شود.
ماده ۲۴۳
موعد پرداخت براتی که یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از رویت وعده دارد بوسیله تاریخ قبولی با تاریخ اعتراض نامه نکول معین می شود.
ماده ۲۴۴
اگر مود پرداخت برات با تعطیل تصادف کرد باید روز بعد از تعطیل تادیه شود.
تبصره
همین قاعده در مورد سایر اوراق تجارتی نیز رعایت خواهد شد.
مبحث پنجم
ظهر نویسی
ماده ۲۴۵
انتقال برات به وسیله ظهر نویسی به عمل می آید.
ماده ۲۴۶
ظهر نویسی باید به امضا ظهر نویس برسد ممکن است در ظهر نویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده می شود قید گردد.
ماده ۲۴۷
ظهر نویسی حاکی از انتقال برات است مگر این که وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول ولدی الاقتضا حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.
ماده ۲۴۸
هر گاه ظهر نویس در ظهر نویسی تاریخ مقدمی قید کند مزور شناخته می شود.
مبحث ششم
مسئولیت
ماده ۲۴۹
برات دهنده – کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویسها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند.
دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض می تواند به هر کدام از آنها که بخواهد (منفردا) یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعا رجوع نماید. همین حق را هر یک از ظهر نویسها نسبت به برات دهنده و ظهرنویس های ما قبل خود دارند.
اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولیت موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین برات نیست اقامه کننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهر نویسی را از حیث تاریخ رعایت کند ضامنی که ضمانت برات دهنده یامحال علیه یا ظهر نویس را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
ماده ۲۵۰
هر یک از مسئولین تادیه برات می تواند پرداخت را به تسلیم برات و اعتراض نامه و صورت حساب متفرعات و مخارج قانونی که باید بپردازد موکول کند.
ماده ۲۵۱
هر گاه چند نفر از مسئولین برات ورشکست شوند دارنده برات می‌تواند در هر یک از غرما یا در تمام غرما برای وصول تمام طلب خود (وجه برات و متفرعات و مخارج قانونی) داخل شود تا اینکه طلب خود را کاملاً وصول نماید. مدیر تصفیه هیچ یک از ورشکستگان نمی‌تواند برای وجهی که به صاحب چنین طلب پرداخته می‌شود به مدیرتصفیه ورشکسته دیگر رجوع نماید مگر در صورتی که مجموع وجوهی که از دارایی تمام ورشکستگان به صاحب طلب تخصیص می‌یابد بیش از میزان طلب او باشد در این صورت مازاد باید به ترتیب تاریخ تعهد تا میزان وجهی که هر کدام پرداخته‌اند جزء دارایی ورشکستگان محسوب گردد که به سایر ورشکسته‌ها حق رجوع دارند.
تبصره
مفاد این ماده در مورد ورشکستگی هر چند نفری نیز که برای پرداخت یک دین مسئولیت تضامنی داشته باشند مرعی خواهد بود.
مبحث هفتم
در پرداخت
ماده ۲۵۲
پرداخت برات با نوع پولی که در آن معین شده به عمل می آید.
ماده ۲۵۳
اگر دارنده برات به برات دهنده یا کسی که برات را به او منتقل کرده است پولی غیر از آن نوع که در برات تعیین شده است بدهد و آن برات در نتیجه نکول یا امتناع از قبول و یا عدم تادیه اعتراض شود، دارنده برات می تواند از دهنده برات یا انتقال دهنده نوع پولی را که داده یا نوع پولی را که در برات معین شد مطالبه کند ولی از سایر مسئولین وجه برات جز نوع پولی که در برات معین شده قابل مطالبه نیست.
ماده ۲۵۴
برات به وعده باید روز آخر وعده پرداخت شود
ماده ۲۵۵
روز رویت در برواتی که به وعده از رویت است و روز صدرو برات در برواتی که به وعده از تاریخ صدور است حساب نخواهد شد.
ماده ۲۵۶
شخصی که وجه برات را قبل از موعد تادیه نموده در مقابل اشخاصی که نسبت به وجه برات حقی دارند مسئول است.
ماده ۲۵۷
اگر دارنده برات به کسی که قبولی نوشته مهلتی برای پرداخت بدهد به ظهر نویسهای ما قبل خود و برات دهنده که به مهلت مزبور رضایت نداده اند حق رجوع نخواهد داشت.
ماده ۲۵۸
شخصی که در سر وعده وجه برات را می پردازد بری الذمه محسوب می شود مگر آن که وجه برات قانونا در نزد او توقیف شده باشد.
ماده ۲۵۹
پرداخت وجه برات ممکن است به موجب نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ، به عمل آید در صورتی که در روی آن نسخه قید شده باشد که پس از پرداخت وجه به موجب این نسخه دیگر از اعتبار ساقط است.
ماده ۲۶۰
شخصی که وجه برات ر ا بر حسب نسخه ای بپردازد که در روی آن قبولی نوشته نشده در مقابل شخصی که نسخه قبولی شده را دارد مسئول پرداخت وجه آن است.
ماده ۲۶۱
در صورت گم شدن براتی که هنوز قبول نشده است صاحب آن می تواند وصول وجه آن را بر حسب نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ تقاضا کند.
ماده ۲۶۲
اگر نسخه مفقود نسخه ای باشد که قبولی در روی آن نوشته شده تقاضای پرداخت از روی نسخه های دیگر فقط به موجب امر محکمه پس از دادن ضامن به عمل می آید.
ماده ۲۶۳
اگر شخصی که برات را گم کرده اعم از این که قبولی نوشته شده یا نشده باشد می تواند نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ را تحصیل نماید پس از اثبات این که برات متعلق به او است می تواند با دادن ضامن تادیه وجه آن را به موجب امر محکمه مطالبه کند.
ماده ۲۶۴
اگر با وجود تقاضایی که در مواد ۲۶۱ و ۲۶۲ و ۲۶۳ به عمل آمده است از تادیه وجه برات امتناع شود صاحب برات مفقود می تواند تمام حقوق خود را به موجب اعتراض نامه محفوظ بدارد.
ماده ۲۶۴
اعتراض نامه مذکور در ماده فوق باید ظرف ۲۴ ساعت ازتاریخ وعده برات تنظیم شده و در مواعد و ترتیبی که در این قانون برای ابلاغ اعتراض نامه معین شده است به برات دهنده و ظهر نویس ها ابلاغ گردد.
ماده ۲۶۶
صاحب برات مفقود برای تحصیل نسخه ثانی باید به ظهر نویسی که بلافاصله قبل از او بوده است رجوع نماید. ظهر نویس مزبور ملزم است به صاحب برات اختیار مراجعه به ظهر نویس ما قبل خود را داده و راهنمایی کند و همچنین هر ظهر نویسی باید اختیار رجوع به ظهر نویس ما قبل خود بدهد تا به برات دهنده برسد مخارج این اقدامات بر عهده صاحب برات مفقود خواهد بود ظهر نویس در صورت امتناع از دادن اختیار مسئول تادیه وجه برات و خساراتی است که بر صاحب برات مفقود وارد شده است.
ماده ۲۶۷
در صورتی که ضامن برات مفقود (رجوع به مواد ۲۶۲ و ۲۶۳) مدتی برای ضمانت خود معین نکرده باشد مدت ضمان سه سال است و هر گاه در ظرف این سه سال رسما مطالبه یا اقامه دعوی نشده باشد دیگر از این حیث دعوی بر علیه او در محکمه مسموع نخواهد بود.
ماده ۲۶۸
اگر مبلغی از وجه برات پرداخت شود به همان اندازه برات دهنده و ظهر نویس ها بری می شوند و دارنده برات فقط نسبت به بقیه می تواند اعتراض کند.
ماده ۲۶۹
محاکم نمی توانند بدون رضایت صاحب برات برای تادیه وجه مهلتی بدهند.
مبحث هشتم
تادیه وجه برات به واسطه شخص ثالث
ماده ۲۷۰
هر شخص ثالثی می تواند از طرف برات دهنده یا یکی از ظهر نویسها وجه برات اعتراض شده را کارسازی نماید دخالت شخص ثالث و پرداخت وجه باید در اعتراض نامه یا در ذیل آن قید شود
ماده ۲۷۱
شخص ثالثی که وجه برات را پرداخته دارای تمام حقوق وظایف دارنده برات است.
ماده ۲۷۲
اگر وجه برات را شخص ثالث از طرف برات دهنده پرداخت تمام ظهر نویسها برای الذمه می شوند و اگر پرداخت وجه از طرف یکی از ظهر نویس ها به عمل آید ظهر نویس های بعد از او بری الذمه اند.
ماده ۲۷۳
اگر دو شخص متفقا هر یک از جانب یکی از مسئولین برات برای پرداخت وجه حاضر شوند پیشنهاد آن کسی پذیرفته است که تادیه وجه از طرف او عده زیادتری از مسئولین را بری الذمه می کند – اگر خود محال علیه پس از اعتراض برای تادیه وجه حاضر شود بر هر شخص ثالثی ترجیح دارد.
مبحث نهم
حقوق و وظایفت دارنده برات
ماده ۲۷۴
نسبت به براتی که وجه آن باید در ایران به رویت یا به وعده از رویت تادیه شود اعم از اینکه برات در ایران صادر شده باشد یا در خارجه دارنده برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه نماید و الا حق رجوع به ظهر نویسها و همچنین به برات دهنده که وجه برات را به محال علیه رسانیده است نخواهد داشت.
ماده ۲۷۵
اگر در برات اعم از این که در ایران صادر شده باشد یا در خارجه برای تقاضای قبولی مدت بیشتر یا کمتری مقرر شده باشد دارنده برات باید در همان مدت قبولی برات را تقاضا نماید و الا حق رجوع به ظهر نویسها و برات دهنده که وجه برات را به محال علیه رسانیده است نخواهد داشت.
ماده ۲۷۶
اگر ظهر نویس برای تقاضای قبولی مدتی معین کرده باشد دارنده برات باید در مدت مزبور تقاضای قبولی نماید و الا در مقابل آن ظهر نویس نمی تواند از مقررات مربوطه به بروات استفاده کند.
ماده ۲۷۷
هر گاه دارنده برات به رویت یا به وعده که در یکی از شهرهای ایران صادر و باید در ممالک خارجه تادیه شود در مواعد مقرر در موارد فوق قبولی نوشتن یا پرداخت وجه را مطالبه نکرده باشد مطابق مقررات همان مواد حق او ساقط خواهد شد.
ماده ۲۷۸
مقررات فوق مانع نخواهد بود که بین دارنده برات و برات دهنده و ظهرنویسها قرارداد دیگری مقرر گردد.
ماده ۲۷۹
دارنده برات باید روز وعده وجه برات را مطالبه کند.
ماده ۲۸۱
امتناع از تادیه وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده بوسیله نوشته که اعتراض عدم تادیه نامیده می شود معلوم گردد.
ماده ۲۸۱
اگر روز دهم تعطیل باشد اعتراض روز بعد به عمل خواهد آمد.
ماده ۲۸۲
نه فوت محال علیه و نه ورشکستگی او نه اعتراض نکولی، دارنده برات را از اعتراض عدم تادیه مستغنی نخواهد کرد.
ماده ۲۸۶۳
در صورتی که قبول کننده برات قبل از وعده ورشکست شود حق اعتراض برای دارنده برات باقی است.
ماده ۲۸۴
دارنده براتی که به علت عدم تأدیه اعتراض شده است باید در ظرف ۱۰ روز از تاریخ اعتراض عدم تأدیه را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار نموده اطلاع دهد.
ماده ۲۸۵
هر یک از ظهر نویسها نیز باید در ظرف ۱۰ روز از تاریخ دریافت اطلاع نامه فوق آن را به همان وسیله به ظهر نویس سابق خود اطلاع دهد.
ماده ۲۸۶
اگر دارنده براتی که بایستی در ایران تأدیه شود و به علت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقی که ماده ۲۴۹ برای او مقرر داشته استفاده کند باید در ظرف سه ماه از تاریخ اعتراض اقامه دعوی نماید. (اصلاحی ۱۳۵۸/۱۰/۲۶)
تبصره
هر گاه محل اقامت مدعی علیه خارج از محلی باشد که وجه برات باید در آنجا پرداخته شود برای هر شش فرسخ یک روز اضافه خواهد شد.
ماده ۲۸۷
در مورد برواتی که باید در خارج تادیه شود اقامه دعوی بر علیه برات دهنده و یا سایر ظهرنویسهای مقیم ایران در ظرف دو سال از تاریخ اعتراض باید به عمل آید ( اصلاحی (۵۸/۱۰/۲۶
ماده ۲۸۸
هر یک از ظهر نویسها بخواهد از حقی که در ماده ۲۴۹ به او داده شده استفاده نماید باید در مواعدی که به موجب مواد ۲۸۶ و ۲۸۷ مقرر است اقامه دعوی کند و نسبت به او موعد از فردای ابلاغ احضاریه محکمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون اینکه بر علیه او اقامه دعوی شده باشد تادیه نماید از فردای روز تادیه محسوب خواهد شد.
ماده ۲۸۹
پس از انقضا مواعد مقرره در مواد فوق دعوی دارنده برات بر ظهر نویسها و همچنین دعوی هر یک از ظهرنویسها بر ید سابق خود در محکمه پذیرفته نخواهد شد.
ماده ۲۹۰
پس از انقضاء مواعد فوق دعوی دارنده و ظهرنویسهای برات بر علیه برات دهنده نیز پذیرفته نمی‌شود مشروط بر اینکه برات دهنده ثابت نماید در سر وعده وجه برات را به محال‌علیه رسانیده و در این صورت دارنده برات فقط حق مراجعه به محال‌علیه خواهد داشت.
ماده ۲۹۱
اگر پس از انقضاء موعدی که برای اعتراض و ابلاغ اعتراضنامه یا برای اقامه دعوی مقرر است برات‌دهنده یا هر یک از ظهرنویسها به طریق محاسبه یا عنوان دیگر وجهی را که برای تأدیه برات به محال‌علیه رسانیده بود مسترد دارد دارنده برات برخلاف مقررات دو ماده قبل حق خواهد داشت که بر علیه دریافت‌کننده وجه اقامه دعوی نماید.
ماده ۲۹۲
پس از اقامه دعوی محکمه مکلف است به مجرد تقاضای دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعی علیه به عنوان تامین توقیف نماید.
مبحث دهم
در اعتراض (پروتست)
ماده ۲۹۳
اعتراض در موارد ذیل به عمل می آید:
- در مورد نکول
- در مورد امتناع از قبول یا نکول
- در مورد عدم تادیه
اعتراض نامه باید در یک نسخه تنظیم و به موجب امر محکمه بدایت به توسط مامور اجرا به محل اقامت اشخاص ذیل ابلاغ شود:
- محال علیه.
- اشخاصی که در برات برای تادیه وجه عندالاقتضا معین شده اند.
- شخص ثالثی که برات را قبول کرده است.
اگر در محلی که اعتراض به عمل می آید محکمه بدایت نباشد وظایف او با رعایت ترتیب به عهده امین صلح یا رئیس ثبت اسناد یا حاکم محل خواهد بود.
ماده ۲۹۴
اعتراض نامه باید مراتب ذیل را دارا باشد:
- سواد کامل برات با کلیه محتویات آن اعم از قبولی و ظهر نویسی و غیره.
- امر به تادیه وجه برات.
مامور اجرا باید در حضور یا غیاب شخصی که باید وجه برات را بدهد و علل امتناع از تادیه یا از قبول و همچنین علل عدم امکان امضا یا امتناع امضا را در ذیل اعتراض نامه قید و امضا کند.
ماده ۲۹۵
هیچ نوشته ای نمی تواند از طرف دارنده برات جای گیر اعتراض نامه شود مگر در موارد مندرجه در مواد ۲۶۱ و ۲۶۲ و ۲۶۳ راجع به مفقود شدن برات.
ماده ۲۹۶
مامور اجرا باید سواد صحیح اعتراض نامه را به محل اقامت اشخاص مذکور در ماده ۲۹۳ را بدهد.
ماده ۲۹۷
دفتر محکمه یا دفتر مقاماتی که وظیفه محکمه را انجام می دهند باید مفاد اعتراض نامه را روز به روز به ترتیب تاریخ و نمره در دفتر مخصوصی که صفحات آن به توسط رئیس محکمه یا قائم مقام او نمرده و امضا شده است ثبت نماید. در صورتی که محل اقامت برات دهنده یا ظهر نویس اولی در روی برات قید شده باشد دفتر محکمه باید آنها را توسط کاغذ سفارشی از علل امتناع از تادیه مستحضر سازد.
مبحث یازدهم
برات رجوعی
ماده ۲۹۸
برات رجوعی براتی است که دارنده اصلی پس از اعتراض برای دریافت و جه آن و مخارج صدور اعتراض نامه و تفاوت نرخ به عهده برات دهنده یا یکی از ظهرنویسها صادر می کنند.
ماده ۲۹۹
اگر برات رجوعی به عهده برات دهنده اصلی صادر شود تفاوت بین نرخ مکان تادیه برات اصلی و نرخ مکان صدور آن به عهده او خواهد بود و اگر برات رجوعی به عهده یکی از ظهر نویسها صادر شود مشارالیه باید از عهده تفاوت نرخ مکانی که برات اصلی را در آن جا معامله یا تسلیم کرده است و نرخ مکانی که برات رجوعی در آنجا صادر شده است در آید.
ماده ۳۰۰
به برات رجوعی باید صورت حساب (حساب بازگشت ) ضمیمه شود در صورت حساب
مزبور مراتب ذیل قید می گردد:
- اسم شخصی که برات رجوعی بعهده او صادر شده است.
- مبلغ اصلی برات اعتراض شده.
- مخارج اعتراض نامه و سایر مخارج معموله از قبل حق العمل صراف و دلال و وجه تمبر و مخارج پست وغیره.
- مبلغ تفاوت نرخهای مذکور در ( ماده ۲۹۹).
ماده ۳۰۱
صورت حساب مذکور در ماده قبل باید توسط دو نفر تاجر تصدیق شود به علاوه لازم است برات اعتراض شده و سواد مصدقی از اعتراضات به صورت حساب مزبور ضمیمه گردد.
ماده ۳۰۲
هر گاه برات رجوعی به عهده یکی از ظهر نویسها صادر شود علاوه بر مراتب مذکور در مواد ۳۰۰ و ۳۰۱ باید تصدیق نامه که تفاوت بین نرخ مکان تادیه برات اصلی و مکان صدور آن را معین نماید ضمیمه شود.
ماده ۳۰۳
نسبت به یک برات صورت‌حساب بازگشت متعدد نمی‌توان ترتیب داد و اگر برات رجوعی به عهده یکی از ظهرنویسها صادر شده باشد حساب بازگشت متوالیاً به توسط ظهرنویسها پرداخته می‌شود تا به برات‌دهنده اولی برسد.
تحمیلات براتهای رجوعی را نمی‌توان تماماً بر یک نفر وارد ساخت، هریک از ظهرنویسها و برات دهنده اولی فقط عهده دار یک خرج است.
ماده ۳۰۴
خسارت تاخیر تادیه مبلغ اصلی برات که بوسیله عدم تادیه اعتراض شده است از روز اعتراض و خسارت تاخیر تادیه مخارج اعتراض و مخارج برات رجوعی فقط از روز اقامه دعوی محسوب
می شود.
مبحث دوازدهم
قوانین خارجی
ماده ۳۰۵
در مورد برواتی که در خارج ایران صادر شده شرایط اساسی برات تابع قوانین مملکت صدور است. هر قسمت از سایر تعهدات براتی (تعهدات ناشی از ظهرنویسی ـ ضمانت ـ قبولی و غیره) نیز که در خارجه به وجود آمده تابع قوانین مملکتی است که تعهد در آنجا وجود پیدا کرده است. معذالک اگر شرایط اساسی برات مطابق قانون ایران موجود و یا تعهدات براتی موافق قانون ایران صحیح باشد کسانی که در ایران تعهداتی کرده‌اند حق استناد به این ندارند که شرایط اساسی برات یا تعهدات براتی مقدم بر تعهد آنها مطابق با قوانین خارجی نیست.
ماده ۳۰۶
اعتراض و بطور کلی هر اقد امی که برای حفظ حقوق ناشیه از برات و استفاده از آن در خارجه باید بعمل آید تابع قوانین مملکتی خواهد بود که آن اقدام باید در آنجا بشود.
فصل دوم
در فته طلب (سفته)
ماده ۳۰۷
فته طلب سندی است که به موجب آن امضا کننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید.
ماده ۳۰۸
فته طلب علاوه بر امضا یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد:
- گیرنده وجه
- تاریخ پرداخت
ماده ۳۰۹
تمام مقررات راجع به بروات تجاری (از مبحث چهارم الی آخر فصل اول این باب) در مورد فته طلب نیز لازم الرعایه است.
فصل سوم
چک
ماده ۳۱۰
چک نوشته ای است که به موجب آن صادر کننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلا یا بعضا مسترد یا به دیگری واگذار می نماید.
ماده ۳۱۱
در چک باید محل و تاریخ صدور قید شده و به امضای صادر کننده برسد پرداخت چک نباید وعده داشته باشد.
ماده ۳۱۲
چک ممکن است در وجه حامل یا شخص معین یا حواله کرد باشد. ممکن است به صرف امضا در ظهر چک به دیگر منتقل شود.
ماده ۳۱۳
وجه چک باید به محض ارائه کارسازی شود.
ماده ۳۱۴
صدور چک ولو اینکه از محلی به محل دیگر باشد ذاتاً عمل تجارتی محسوب نیست لیکن مقررات این قانون از ضمانت صادرکننده و ظهرنویسها و اعتراض و اقامه دعوی ضمان و مفقود شدن راجع به بروات شامل چک نیز خواهد بود.
ماده ۳۱۵
اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید تأدیه گردد دارنده چک باید در ظرف پانزده روز از تاریخ صدور وجه آن را مطالبه کند و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده باشد باید در ظرف چهل و پنج روز از تاریخ صدور چک مطالبه شود.
اگر دارنده چک در ظرف مواعد مذکوره در این ماده پرداخت وجه آن را مطالبه نکند دیگر دعوی او بر علیه ظهرنویس مسموع نخواهد بود و اگر وجه چک به سببی که مربوط به محال‌علیه است از بین برود دعوی دارنده چک بر علیه صادرکننده نیز در محکمه مسموع نیست.
ماده ۳۱۶
کسی که وجه چک را دریافت می کند باید آن را امضا یا مهر نماید اگر چه چک در وجه حامل باشد.
ماده ۳۱۷
مقررات راجعه به چک هایی که در ایران صادر شده است در مورد چک هایی که از خارجه صادر شده و باید در ایران پرداخت شود نیز رعایت خواهد شد، لیکن مهلتی که در ظرف آن دارنده چک می تواند وجه چک را مطالبه کند چهار ماه از تاریخ صدور است.
فصل چهارم
در مرور زمان
ماده ۳۱۸
دعاوی راجعه به برات و فته طلب و چک که از طرف تجار یا برای امور تجارتی صادرشده پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراض نامه و یا آخرین تعقیب قضایی در محاکم مسموع نخواهد بود مگر اینکه در ظرف این مدت رسما اقرار بدین واقع شده باشد که در این صورت مبدا و مرور زمان تاریخ اقرار محسوب است:
در صورت عدم اعتراض مدت مرور زمان از تاریخ انقضا مهلت اعتراض شروع می شود.
تبصره
مفاد این ماده در مورد بروات و چک و فته طلبهایی که قبل از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ۲۵ دلو ۱۳۰۳ و ۲ فروردین و ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ صادر شده است قابل اجرا نبوده و این اسناد از حیث مرور زمان تابع مقررات مربوط به مرور زمان راجع به اموال منقوله است.
ماده ۳۱۹
اگر وجه برات یا فته طلب یا چک را نتوان به وسیله حصول مرور زمان پنج سال مطالبه کرد دارنده برات یا فته طب یا چک می تواند تا حصول مرور زمان اموال منقوله وجه آن را از کسی که به ضرر او استفاده بلاجهت کرده است مطالبه نماید.
تبصره
حکم فوق در موردی نیز جاری است که برات یا فته طلب یا چک یکی از شرایط اساسی مقرر در این قانون را فاقد باشد.
فصل پنجم
اسناد در وجه حامل
ماده ۳۲۰
دارنده هر سند در وجه حامل مالک و برای مطالهب وجه آن محق محسوب می شود مگر در صورت ثبوت خلاف، معذلک اگر مقامات صلاحیت دار قضایی یا پلیس تادیه وجه آن سند را منع کند تادیه وجه به حال مدیون را نسبت به شخص ثالثی که ممکن است سند متعلق به او باشد بری نخواهد کرد.
ماده ۳۲۱
جز در موردی که حکم بطلان سند صادر شده مدیون سند در وجه حامل مکلف به تادیه نیست مگر در مقابل اخذ سند.
ماده ۳۲۲
در صورت گم شدن سند در وجه حامل که دارای ورقه های کوپن یا دارای ضمیمه برای تجدید اوراق کوپن باشد و همچنین در صورت گم شدن سند در وجه حامل که خود سند به دارنده آن حق می دهد ربح یا منفعتی را مرتبا دریافت کند برای اصدار حکم بطلان مطابق مقررات ذیل عمل خواهد شد.
ماده ۳۲۳
مدعی باید در محکمه محل اقامت مدیون معلوم نماید سند در تصرف او بوده و فعلاً گم شده است. اگر مدعی فقط اوراق کوپن یا ضمیمه مربوط به سند خود را گم کرده باشد ابراز خود سند کافی است.
ماده ۳۲۴
اگر محکمه ادعای مدعی را بنا بر اوضاع و احوال قابل اعتماد دانست باید وسیله اعلان در جراید به دارنده مجهول سند اخطار کند هر گاه از تاریخ انتشار اولین اعلان تا سه سال سند را ابراز ننموده حکم بطلان آن صادر خواهد شده محکمه می تواند لدی الاقتضا مدتی بیش از سه سال تعیین کند.
ماده ۳۲۵
به تقاضای مدعی محکمه می تواند به مدیون قدغن کند که وجه سند را به کسی نپردازد مگر پس از گرفتن ضامن یا تامینی که محکمه تصویب نماید.
ماده ۳۲۶
در مورد گم شدن اوراق کوپن نسبت به کوپنهایی که در ضمن جریان دعوی لازم التادیه می شود به ترتیب مقرر در موارد ۳۳۲ و ۳۳۳ عمل خواهد شد.
ماده ۳۲۷
اخطار مذکور در ماده ۳۲۴ باید سه دفعه در مجله رسمی منتشر شود محکمه می تواند اعلان در جراید دیگر را نیز مقرر دارد.
ماده ۳۲۸
اگر پس از اعلان فوق سند مفقود شده ابراز شود محکمه به مدعی مهلت متناسبی داده و اخطار خواهد کرد هر گاه تا انقضای مهلت دعوی خود را تعقیب و دلائل خود را اظهار نکند محکوم شده و سند به ابراز کننده آن مسترد خواهد گردید.
ماده ۳۲۹
اگر در ظرف مدتی که مطابق ماده ۳۲۴ مقرر و اعلان شده سند ابزار نگردد محکمه حکم بطلان آن را صادر خواهد نمود
ماده ۳۳۰
ابطال سند فورا بوسیله درج و مجله رسمی و هر وسیله دیگری که محکمه مقتضی بداند به اطلاع عموم خواهد رسید
ماده ۳۳۱
پس از صدور حکم ابطال مدعی حق دارد تقاضا کند که به خرج او سن جدیدی یا لدی الاقتضا اوراق کوپن تازه به او بدهند – اگر سند حال شده باشد مدعی حق تقاضای تادیه خواد داشت.
ماده ۳۳۲
هر گاه سند گم شده از اسناد مذکور در ماده ۲۲۳ نباشد به ترتیب ذیل رفتار خواهد شد: محکمه در صورتی که ادعای مدعی سبق تصرف و گم کردن سند را قابل اعتماد دید حکم می دهد که مدیون وجه سند را فورا در صورتی که حال باشد و پس از انقضا اجل – در صورت موجل بودن- به صندوق عدلیه بسپارد.
ماده ۳۳۳
اگر قبل از انقضای مدت مرور زمانی که وجه سند مفقود پس از آن مدت قابل مطالبه نیست سند ابراز شده مطابق ماده ۳۲۸ رفتار والا وجهی که در صندوق علیه امانت گذاشته شده به مدعی داده می شود.
ماده ۳۳۴
مقررات این باب شامل اسکناس نیست.
