شرایط و ضوابط بازنشستگی زنان
شرایط و مقررات مربوط به بازنشستگی بانوان
شرایط و مقررات مربوط به بازنشستگی بر اساس قانون تامین اجتماعی متنوع است و می‌توان گفت در حال حاضر این شرایط بسیار سهل و آسان شده است. از بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه بر اساس مشاغل سخت و زیان‌آور و جانبازان گرفته تا بازنشستگی زنان با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن، مواردی هستند که زمینه بازنشستگی را برای انواع شرایط و موقعیت‌ها فراهم می‌سازند.
اولین نکته این است که شرایط سنی بازنشستگی برای زنان ۵ سال از آقایان کمتر است. به این معنی که خانم‌ها با سن کمتری می‌توانند بازنشسته شوند. دومین نکته در مورد سابقه لازم برای بازنشستگی است که عموما برای خانم‌ها و آقایان یکسان است، ولی در چند مورد برای خانم‌ها از نظر سابقه شرایط سهل‌تری در نظر گرفته شده است. نکته سوم مربوط به وجود شرایط همزمان سن و سابقه برای بازنشستگی بانوان است. به این معنا که به غیر از سه مورد (بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور، بازنشستگی جانبازان و بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه) قاعده اصلی در بازنشستگی تحقق توامان شرط سن و سابقه در احراز بازنشستگی است.
انواع بازنشستگی بانوان
- بازنشستگی با ۴۵ سال سن و ۳۰ سال سابقه
- بازنشستگی با ۵۵ سال سن و حداقل ۲۰ سال سابقه
- بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن برای مشمولین قانون کار
- بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه متوالی یا ۲۵ سال سابقه متناوب در مشاغل سخت و زیان‌آور
- بازنشستگی با ۲۰ سال سابقه بدون شرط سنی برای جانبازان
- داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه و ۴۵ سال سن برای معلولان عادی
- داشتن ۳۵ سال سابقه بدون شرط سنی
- داشتن ۵۵ سال سن با حداقل۱۰ سال سابقه متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه؛ در این حالت بیمه‌شده می‌تواند با ۱۰ سال سابقه و بیشتر تا ۲۰ سال، درخواست بازنشستگی کند که مستمری وی به میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه خواهد بود (بین ۱۰ تا ۲۰ روز حقوق). در این صورت ماده ۱۱۱ قابل اجرا نیست و چنانچه حقوق وی از حداقل پایین‌تر باشد، مستمری تا حداقل حقوق افزایش نمی‌یابد.
- بانوانی که سن آنها به ۵۵ سال رسیده، ولی زیر ۱۰ سال سابقه دارند می‌توانند با پرداخت حق‌بیمه سنوات کسری تا ده سال سابقه، با ده روز حقوق بازنشسته شوند که در این صورت نیز چنانچه حقوق آنها از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار کمتر باشد، ترمیم نخواهد شد.
در مورد انواع بازنشستگی که در بالا به آن اشاره شد بیان چند نکته لازم است:
- قاعده کلی در پرداخت مستمری بازنشستگی رعایت ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی است. به موجب این ماده مستمری‌های پرداختی نباید از حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار در سال مربوطه کمتر باشد. ولی در چند مورد این قاعده اجرا نمی‌شود. البته موارد استثنائی باید به طور موردی و مصداقی در قانون تعیین و تصریح شود. در موارد بازنشستگی فوق‌الذکر از بند اول تا بند ۷ این قاعده جاری است ولی برای بندهای ۸ و ۹ مبنای محاسبه مستمری و پرداخت آن میزان سنوات پرداخت حق‌بیمه یا اصطلاحا مستمری استحقاقی است. در این صورت ماده ۱۱۱ اجرا نمی‌شود و در صورتی که حقوق استحقاقی از حداقل حقوق کمتر باشد تا حداقل ارتقا نخواهد یافت.
- در تمامی موارد ذکرشده فقط بیمه‌شده می‌تواند به سازمان تامین اجتماعی درخواست بازنشستگی دهد و کارفرما نمی‌تواند بازنشستگی کارگر خود را تقاضا کند. صرفا در یک مورد کارفرما می‌تواند خواستار بازنشستگی کارگر خود شود و آن هم در موردی است که سن کارگر بیمه‌شده حداقل ۵ سال از زمان قانونی بازنشستگی گذشته باشد که این موضوع برای بانوان ۶۰ سالگی است. یعنی کارفرما می‌تواند از سازمان بخواهد که کارگر زن خود را که به ۶۰ سالگی رسیده بازنشست کند.
چند سئوال و پاسخ آنها:
خانم‌ها با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن چند روز حقوق دریافت می‌کنند؟
بانوانی که مشمول قانون کار هستند با حداقل ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن می‌توانند بازنشسته شوند. مستمری این گروه از بیمه‌شدگان متناسب با سنوات پرداخت حق‌بیمه محاسبه می‌شود. یعنی اگر خانمی ۲۰ سال سابقه داشته باشد با ۲۰ روز حقوق و اگر ۲۲ سال سابقه داشته باشد با ۲۲ روز حقوق بازنشسته می‌شود. برای کسانی که با این قانون بازنشسته می‌شوند ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی رعایت می‌شود، که بر اساس آن مستمری نباید از حداقل حقوق سال مربوطه کمتر باشد. یعنی مشمولین این بند از حداقل حقوق برخوردار می‌شوند.
خانمی هستم که ۱۸ سال سابقه پرداخت بیمه اجباری دارد. به دلایل خانوادگی مجبور به بازخرید شدم. پس از آن بیمه خویش فرما شدم و بدون وقفه تا آخر شهریورماه سال ۹۳ سنواتم از ۲۰ سال می‌گذرد. متولد سال ۱۳۴۱ هستم. آیا با این شرایط می‌توانم تقاضای بازنشستگی با ۲۰ روز حقوق کنم؟
فقط مشمولین قانون کار یعنی کسانی که در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال دارند می‌توانند از این قانون استفاده کنند. بنابراین شما که در حال حاضر تحت پوشش بیمه خویش‌فرما هستید نمی‌توانید از این قانون بهره‌مند شوید.
خانمی هستم که بازنشسته سازمان تامین اجتماعی است. از مستمری استفاده می‌کنم و همسرم که او نیز مشمول تامین اجتماعی بوده فوت کرده است. آیا می‌توانم از هردو مستمری استفاده کنم یا فقط یکی از آن دو به من تعلق می‌گیرد؟
می‌توانید از هردو مستمری، هم بابت بازنشستگی خود و هم بابت فوت همسر، استفاده کنید.
آیا ازدواج مجدد و اشتغال باعث قطع مستمری همسر بیمه‌شده متوفی می‌شود؟
خیر، ازدواج مجدد و اشتغال مانع برخورداری از مستمری نیست.
خانمی هستم با ۵۵ سال سن و ۵ سال سابقه، آیا می‌توانم بازنشسته شوم و بیشتر از ۵ سال را خریداری کنم و با ۱۵ سال سابقه و ۱۵ روز حقوق بازنشسته شوم؟
فقط تا سقف ۱۰ سال را می‌توان برای تحقق بازنشستگی با ۱۰ روز حقوق خریداری کرد. بنابراین امکان خرید ۱۰ سال سابقه برای کسی که ۵ سال سابقه دارد وجود ندارد و فقط می‌تواند ۵ سال را خریداری کند تا سابقه ده سال تکمیل شود.
خانمی که شرایط لازم برای دریافت مستمری هم از بابت همسر و هم از بابت والدین خود را دارد، می‌تواند از هردو آنها بهره‌مند شود. اگر خیر، از کدام یک می‌تواند استفاده کند؟ یعنی اولویت با کدام مستمری است؟
در این زمینه استفاده از هردو مستمری امکان ندارد و فقط مستمری مربوط به همسر قابل پرداخت است.
