شرایط فرزندخواندگی چیست؟

چه کسانی می‌توانند فرزندخوانده داشته باشند؟

در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست (مصوب سال ۱۳۹۲) و آیین‌نامه اجرایی آن (مصوب سال ۱۳۹۴)، متقاضیان سرپرستی کسانی همچون زوجین نابارور و بدون فرزند، زوجینی که فقط یک کودک دارند و همچنین زنان و دختران مجرد بالای ۳۰ سال ذکر شده اند؛ در حالی که پیش از آن در قانون قبلی تنها زوجینی که پنج سال از زندگی مشترکشان گذشته و نابارور بودند، می‌توانستند کودکی را تحت سرپرستی بگیرند.

در ماده ۵ این قانون، به شرح زیر، افرادی که می توانند از سازمان بهزیستی تقاضای سرپرستی کودکان را بنمایند احصاء شده اند:

ماده ۵ ـ افراد زیر می توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان درخواست نمایند.

     الف ـ زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به این که حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد.

     ب ـ زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر این که حداقل یکی از آنان بیش از سی سال سن داشته باشد.

     ج ـ دختران و زنان بدون شوهر، درصورتی که حداقل سی سال سن داشته باشند، منحصراً حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.

تبصره ۱ـ چنانچه به تشخیص سازمان پزشکی قانونی امکان بچه دار شدن زوجین وجود نداشته باشد، درخواست کنندگان از شرط مدت پنج سال مقرر در بند (الف) این ماده مستثنی می باشند.

تبصره ۲ـ چنانچه درخواست کنندگان سرپرستی از بستگان کودک یا نوجوان باشند ، دادگاه با اخذ نظر سازمان و با رعایت مصلحت کودک و نوجوان می تواند آنان را از برخی شرایط مقرر در این ماده مستثنی نماید.

تبصره ۵ ـ در مواردی که زن و شوهر درخواست کننده سرپرستی باشند، درخواست باید به طور مشترک از طرف آنان تنظیم و ارائه گردد.

ماده ۶ قانون شرایط متقاضیان سرپرستی را ذکر نموده است:

ماده۶ ـ درخواست کنندگان سرپرستی باید دارای شرایط زیر باشند:

     الف ـ تقیّد به انجام واجبات و ترک محرمات

     ب ـ عدم محکومیت جزایی مؤثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی

     ج ـ تمکن مالی

     د ـ عدم حجر

     ه ـ سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی

     و ـ نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل

     ز ـ صلاحیت اخلاقی

     ح ـ عدم ابتلاء به بیماری های واگیر و یا صعب العلاج

     ط ـ اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نحوه اقدام متقاضیان:

متقاضیان سرپرستی باید ابتدا به سازمان بهزیستی مراجعه کرده و بعد از تأیید بهزیستی به دادگاه صالح برای تأیید صلاحیت‌های قانونی چون عدم سوء سابقه، مسائل هویتی، ‌اسناد ازدواج، امور پزشکی قانونی و …. مراجعه کنند.

جایگزین ارث به جای ارث

براساس قوانین کشور، فرزندخوانده ارث نمی‌برد، بنابراین قانون گذار در قانون سال ۹۲ برای تأمین آینده کودک روش‌هایی را در نظر گرفته که به آنها جایگزین های ارث گفته می‌شود؛ از جمله:

۱- تملک بخشی از اموال متقاضیان سرپرستی به نفع فرزندخوانده در یکی از دفاتر اسناد رسمی

۲- بیمه کردن عمر متقاضیان سرپرستی نزد شرکت سهامی بیمه ایران به نفع آینده کودک.

فرزندخوانده ها چگونه شناسنامه می‌گیرند؟

برای رعایت احوال شخصی کودک و سرپرست، مفاد حکم سرپرستی تنها در اسناد اداره ثبت‌احوال، به صورت محرمانه ثبت و ضبط خواهد شد.

اداره ثبت‌احوال مکلف است پس از ابلاغ حکم قطعی سرپرستی توسط دادگاه، با اعلام و حضور زوجین یا زنان سرپرست نسبت به اجرای حکم و صدور شناسنامه با مشخصات زوجین سرپرست یا سرپرست منحصر (دختر یا زن سرپرست بالای ۳۰ سال) اقدام نماید. انتخاب نام نیز از اختیارات سرپرست می باشد.

برای کودکانی که سرپرست منحصر آنها، یک زن مجرد است، شناسنامه فرد تحت سرپرستی، با مشخصات کامل شناسنامه‌ای سرپرست و نام کوچک پدر فرضی به پیشنهاد سرپرست صادر خواهد شد.

شیوه واگذاری فرزندخوانده به خارج نشینان

مطابق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ۱۳۹۲،  ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز در صورت داشتن شرایط مندرج در قانون، می‌توانند متقاضی سرپرست کودکان داخل باشند و با انجام مراحلی چون مصاحبه مددکاری، بازدید از منزل و… از سوی سرکنسول‌گری ایران در کشور مربوطه، اجازه سرپرستی صادر می‌شود.

جزییات موضوع در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست (مصوب سال ۱۳۹۲) و آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست (مصوب سال ۱۳۹۴) ، درج شده است.