سهام
سهام و انواع آن
تعریف سهام
در تعریف سهام می توان گفت: سهم (سهام) قسمتی از سرمایه شركت سهامی است كه مشخص كننده میزان مشاركت و تعهدات و منافع صاحب آن در شركت سهامی می باشد. ورقه سهم سند قابل معامله ای است كه نماینده تعداد سهامی است كه صاحب آن در شركت سهامی دارد. سهم ممكن است با نام و یا بی نام باشد.
انواع سهام
سهام با نام
سهمی است كه بر مالكیت شخص معینی دلالت می كند و نام مشخصات صاحب سهم در ورقه سهم و در دفتر ثبت شركت درج می گردد و در موارد زیر صدور سهام با نام الزامی است:
مادامی كه تمام مبلغ اسمی هر سهم بی نام پرداخت نشده باشد . سهامی كه مدیران شركت به عنوان وثیقه می سپارند و تا خاتمه مفاصا حساب دوره تصدی مدیران غیر قابل انتقال می باشد.
سهام محجورین و صغار به منظور حمایت از حقوق آنها. سهام با نام و هر گونه نقل و انتقال آنها باید در دفتر ثبت سهام شركت به ثبت برسد و الا فاقد اعتبار قانونی برای شركت و اشخاص ثالث خواهد بود . در صورتی كه قسمتی از مبلغ اسمی سهم با نام پرداخت نشود منتقل الیه قائم مقام ناقل خواهد بود.
سهام بی نام
سهمی است كه نام دارنده در آن درج نمی شود و به صورت سند در وجه حامل تنظیم دارنده آن مالك شناخته می شود مگر آنكه خلاف آن ثابت گردد. این سهم به راحتی قابل نقل و انتقال بوده و انتقال مالكیت با قبض واقباض تحقق می یابد. این نوع سهام از حیث صلاحیت محاكم در حكم اموال منقول است و باید به دادگاه محلی رجوع شود. سرقت و یا مفقود شدن سهام بی نام و همچنین خیانت درامانت امین و وكیل نسبت به سهام بی نام كه به آنها سپرده شده خطر بزرگی برای صاحب آن محسوب می شود. زیرا بی نام بودن سهم مانع شناسایی دارنده اصلی می شود و سارق و یا باینده به آسانی می تواند سهم مزبور را در بازار بورس و یا خارج از آن به اشخاص دیگر بفروشد و خریدار نیز حق دارد به تصرف خود به عنوان مالكیت استناد نماید.
سهام ممتاز
یكی از اصول اساسی شركت های سهامی تساوی حقوق سهامداران است. مگر در دو مورد اول آنكه شركت با مشكلات مالی مواجه باشد و نتواند به آسانی به منابع مالی دسترسی یابد. در این صورت ناچار خواهد بود امتیازات بیشتری به سهامداران جدید قائل شود و دوم اینكه در هنگام افزایش سرمایه شركت شركت از ذخایر مالی خود برای این منظور استفاده نماید كه در این صورت باید حقوق بیشتری برای سهامداران سابق شركت در نظر گرفت. در این دو مورد سهم ممتاز صادر می شود.
امتیازاتی كه توسط ممتاز به وجود می آید می تواند به صورت برداشت نفع ثابت از سود قابل تقسیم شركت باشد و یا اینكه دارنده سهم ممتاز می تواند نسبت به صاحبان سهام عادی در برداشت ارزش اسمی ممتاز به هنگام انحلال و تصفیه وتقسیم دارائی شركت اولویت داشته باشد. به هنگام انحلال و تصفیه شركت مطالبات معوقه صاحبان سهام ممتاز از دارائی شركت پرداخت می گردد و نیز هنگام استهلاك سهام شركت صاحبان سهام ممتاز دارای اولویت می باشند.
سهام موسس یا انتفاعی
سهم موسس یا انتفاعی سهمی است كه دارنده آن بدون داشتن حقی به سرمایه شركت از منافع شركت به نسبت سهم خود بهره مند گردد و معمولا این گونه سهام را موسسان بابت اطلاعات علمی و فنی و تجارتی كه به شركت می آورند به خود تخصیص می دهند . در اساسنامه شركت می باید حقوق صاحبان سهام موسس یا انتفاعی مثل حق حضور در مجامع حق رای حق اولویت در پذیره نویسی سهام و غیره تصریح گردد . چون سهامداران مزبور مالك سرمایه نمی باشند لذا نمی توانند سهامداران شركت محسوب شوند ولی در منافع شركت حقوقی دارند كه از آن مانند طلبكار منتفع می گردند و استفاده آنها از سود شركت بستگی به موفقیت و سودآوری شركت دارد.
شكل سهام و مطالبه مبلغ اسمی سهام
در ورقه سهام باید نام شركت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شركتها مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن تعیین نوع سهم مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن به حروف و به اعداد و بالاخره تعداد سهامی كه هر ورقه نماینده آن است ذكر گردد . در مورد مطالبه مبلغ اسمی سهام باید گفت كه بهای تعهد شده سهام هر شركت سهامی باید ظرف مدت مقرر كه حداكثر نباید از پنج سال تجاوز نماید از كلیه صاحبان سهام و بدون تبعیض مطالبه شود (بند ٧ ماده ٨ ل.ا.ق.ت) مطالبه تمام یا قسمتی از مبلغ پرداخت نشده سهام باید در روزنامه كثیرالانتشار درج گردد در صورتی كه صاحب سهم بقیه بهای تعهد شده را در مهلت مقرر پرداخت ننماید و مبلغ پرداخت نشده خسارت دیر كرد به نرخ رسمی بهره به علاوه چهار درصد در سال تعلق خواهد گرفت . دارندگان سهایم كه با وجود مطالبه هیات مدیره بقیه تعهد خود را بابت سهام پرداخت ننموده اند . حق حضور و رای در جامع عمومی تعداد این گونه سهام از كل تعداد سهام شركت كسر خواهد شد و در صورت پرداخت بدهی خود مجددا حق حضور و رای در مجامع عمومی را خواهند یافت و می توانند حقوق مالی وابسته به سهام خود را در صورتی كه مشمول مرور زمان نشده باشد مطالبه كنند (مواد ٣٧ و ٣٨ ل.ا.ق.ت )
تبدیل سهام
برای تبدیل سهام بینام به سهام با نام باید مرابت در سه نوبت و هر یك به فاصله ٥ روز در روزنامه كثیرالانتشار شركت نشر گردد و در مدتی كه نباید كمتر از ٦ ماده از تاریخ اولین آگهی باشد به صاحبان سهام فرصت داده شود تا به منظور تبدیل سهام خود به مركز شركت مراجعه نمایند. پس از انقضای مهلت مزبور كلیه سهام بی نام شركت باطل و به تعداد آنها سهام با نام صادر و از طریق بورس اوراق بهادار و یا از طریق حراج به فروش می رسد . برای تبدیل سهام با نام به سهام بی نام مراتب فقط یك مرتبه در روزنامه كثیرالانتشار شركت آگهی می گردد و مهلت مذكور شركت نسبت به تبدیل سهام اقدام می نماید . در كلیه موارد تبدیل سهام بی نام به سهام با نام و بالعكس مراتب باید پس از انقضای مهلت های مقرر در قانون در اداره ثبت شركتها جهت اطلاع عمومی اعلام گردد .
وثیقه سهام
چنانچه سهم بی نام به رهن گذاشته شود باید به قبض مرتهن یا به تصرف كسی كه بین طرفین معین می گردد داده شود (ماده ٧٧٢ ق.م) و در مورد رهن سهم با نام مراتب در دفتر سهام شركت ثبت می گردد و الا از نظر شركت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار خواهد بود .
