دادن سفته یا چک تضمین حسن انجام کار به کارفرما

یکی از مواردی که در حین استخدام کاملا به صورت عرف درآمده است، گرفتن سفته یا چک تضمین از کارگر توسط کارفرما می باشد.

در نوشتار زیر به بررسی اثر این اقدام در می پردازیم.

آیا طبق قانون کار و سایر قوانین، کارفرما حق دارد چک یا سفته ایی را بابت ضمانت حسن انجام کار، از کارگر بگیرد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت که از نظر قانونی منعی برای این کار وجود ندارد، و گرفتن سفته یا چک به منظور تضمین حسن انجام کار قانونی میباشد.

کارگران چه نکاتی را حین دادن سفته یا چک تضمین حسن انجام کار باید رعایت کنند؟

کارگران محترم در هنگان دادن سفته یا چک تضمین حسن انجام کار باید به موارد زیر توجه کنند:

1. در قرارد داد کتبی شماره سفته یا چک را ذکر کنند و یک نسخه از قرارداد را حتما نزد خود نگه دارند، اگر قرارداد کتبی بین کارگر و کارفرما وجود ندارد و قرارداد کار شفاهی بسته شده است، هنگام دادن سفته یا چک رسیدی از کارفرما مشتمل بر تاریخ و امضای کارفرما و شماره سفته یا چک بگیرند.
2. در روی چک یا سفته ذکر کنند که سفته یا چک بابت حسن انجام کار تحویل کارفرما داده شده است، اگر روی چک یا سفته نتوانستند قید کنند موضوع را در قرارداد کتبی کار یا رسیدی مذکور در شماره ۱، این موضوع را قید کنند.
3. از سفته یا چک کپی مشتمل بر امضای کارفرما تهیه کنید و نزد خود نگه دارید.
4. در روی سفته یا چک قید حواله کرد را خط بزنید و بنویسید در وجه شرکت ( اسم شرکت و مدیر شرکت) و یا اگر شرکت نیست اسم کارفرما، به دلیل حسن انجام کار صادر شده است.

نکته: چک و سفته هر دو از اسناد تجاری هستند ولی تفاوت هایی با هم دارند یکی از مهمترین تفاوت های چک و سفته این است که:

چک هم دارای وصف کیفری و مجرمانه است، (به این معنا که صدور چک بلامحل جرم است و کیفر دارد) هم وصف حقوقی.

از منظر قانون صدور چک، چک اصولا کیفری است نه حقوقی.

یکی از مواردی که چک را فاقد وصف کیفری میکند و باعث این میشود که چک از طریق حقوقی قابل مطالبه باشد درج این است که چک بابت تضمین صادر شده است. (ماده ۱۳ قانون صدور چک)

برخلاف چک، سفته صرفا دارای وصف حقوقی است و مطلقا بار کیفری ندارد.

آیا کارفرما میتواند نسبت به سفته یا چک تضمین حسن انجام کار اقدام کند؟

با ایجاد شرایطی میتواند، با این توضیح که بسته به نوع کار و شغلی که کارگر انجام میدهد، اگر خسارتی از سمت کارگر به کارفرما برسد یا تقصیری از جانب کارگر رخ بدهد کارفرما میتواند جهت جبران خسارت و ضرر خود به سفته یا چک مذکور رجوع کند.

تذکر: اگر تضمین حسن انجام کار چک بود؛ کارفرما به بانک مراجعه میکند و نیاز به اقدام دیگری ندارد ولی اگر سفته بود، ابتدا باید سفته را واخواست کند، ذینفع سفته مکلف است ظرف ده روز از تاریخ سر رسید سفته، نسبت به واخواست سفته اقدام نماید. واخواست سفته یعنی اعتراض به عدم پرداخت وجه سفته در تاریخ مقرر برگه واخواست سفته از دادگستری و بانک، قابل تهیه است. (ماده ۲۸۰ قانون تجارت، با این توضیح که مقررات برات در مورد سفته نیز لازم اجرا میشود.)

تذکر: اگر کارگر سفته یا چک را به صورت سفید امضاء به کارفرما تحویل بدهد و بعدا کارفرما نسبت به چک یا سفته اقدامی انجام داد بار اثبات این که چک یا سفته برای تضمین حسن انجام کار تحویل کارفرما شده است، با کارگر است.

پس گرفتن سفته یا چک تضمین حسن انجام کار

به طور کلی بعد از اتمام قرارداد و پایان رابطه کارگری و کارفرمایی، اگر کارگر مرتکب تقصییری نشده بود و خسارتی به کارفرما وارد نکرده بود، کارفرما مکلف است سفته یا چک تضمین را فورا به کارگر عودت کند، مگر در قراداد کار یا سند دیگری شرایط و توافقی غیر از این بین کارگر و کارفرما شکل گرفته باشد که در این صورت مطابق آن توافق عمل میشود.

در صورت عدم استرداد سفته یا چک، کارگر با ارسال اظهارنامه از کارفرما درخواست عودت سفته یا چک را میکند، اگر بازهم کارفرما سفته یا چک را عودت نداد کارگر دعوای استرداد چک یا سفته را طرح میکند.

مسئولیت کیفری کارفرما در مقابل سفته و چک تضمین:

اگر کارفرما بدون ورود تقصیر یا ورود خسارت اقدامی نسبت به سفته یا چک تضمین حسن انجام کار بکند، مرتکب خیانت در امانت شده است.

اگر کارفرما بدون ورود تقصیر یا ورورد خسارت از سفته یا چک برای گرو کشی یا تحت فشار قراردادن کارگر استفاده کند و این موضوع برای دادگاه محرز شود (اثبات این مورد سخت است) کارفرما شامل ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی به شرح ذیل میشود:

“اگر شخصی چک یا سفته ای را که در اختیار دارد و قرار بر این بوده که این چک یا سفته را به صاحبش بازگرداند (آنرا خرج نکند) مورد سوء استفاده قرار دهد یا آن را تلف کند و از بین ببرد، به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.”