تفاوت فسخ، تفاسخ و انفساخ

در قراردادها چند اصطلاح حقوقی پرکاربرد وجود دارد و گاهی نیز طرفین بسته به توافق و یا شرایط قراردادی در نوشتن قرارداد یا درج در قسمت توضیحات از آنها استفاده می‌کنند و بعضا بدون اطلاع از معنی و مفهوم این اصطلاحات یکی را به جای دیگری قید می‌کنند.

از جمله این اصطلاحات همین سه اصطلاح موضوع این نوشتار مختصر می‌باشد یعنی؛ فسخ، تفاسخ و انفساخ

حال جهت روشن شدن معنی و مفهوم این سه اصطلاح حقوقی در قراردادها مختصرا به شرح آنها می‌پردازیم.

     ۱- فسخ

فسخ یعنی برهم زدن و انحلال قرارداد. فسخ قرارداد معمولا از طریق درج و پیش بینی شرطی در قرارداد برای یکی از طرفین یا هر دو آنها ایجاد می‌شود که اصطلاحا به آن شرط فسخ یا خیار ‌فسخ گفته می‌شود. مثلا در قرارداد شرط می شود اگر خریدار در رسیدهای مقرر در قرارداد باقی مانده ثمن معامله را نپردازد فروشنده ظرف مدت ده روز از هر سر رسید حق فسخ معامله را دارد. به عبارتی این شرط فقط برای فروشنده پیش بینی شده و خود به خود باعث فسخ قرارداد نمی‌شود.

     ۲- تفاسخ

تفاسخ همان اقاله یعنی تراضی طرفین برای برهم زدن قرارداد است. تفاسخ موجب پایان یافتن معامله ای می‌شود که بصورت صحیح و قانونی قبلا واقع شده است. وقتی اقاله صورت می‌گیرد تعهدات ناشی از قرارداد ساقط می‌شود و طبق مفاد اقاله یا تفاسخ باید اقدام نمایند. اگر در متن تفاسخ هیچ شرط و شروطی تعیین نشود طرفین باید ثمن و مبیع را به همان صورت قبلی مسترد نمایند.

نتیجه اینکه تفاسخ برخلاف فسخ نیاز به دو اراده یعنی توافق و رضایت دو طرف قرارداد دارد تا آن را منحل کنند، اما در حق فسخ صرفا با اراده یکی از طرفین واقع می‌شود حتی اگر طرف دیگر راضی به فسخ نباشد.

     ۳- انفساخ

گسیخته شدن و برهم خوردن اتوماتیک و خود به خودی یک عقد و قرارداد صحیح را انفساخ یا انحلال می گویند. انفساخ گاهی قراردادی است و گاهی به حکم قانون.

مثلا اگر در قرارداد شرط شود اگر یکی از اقساط ثمن معامله در موعد مقرر پرداخت نشود عقد منفسخ می شود. به محض وقوع این شرط یعنی عدم پرداخت یکی از اقساط، قرارداد خود به خود از بین می رود و منحل می‌شود.

ولی گاهی انفساخ ناشی از حکم قانون است و اراده طرفین در آن تاثیر ندارد.

مثلا پس از معامله قبل از تسلیم مبیع، مثلاً یک آپارتمان به واسطه زلزله یا آتش سوزی تخریب و از بین برود در اینجا عقد اتوماتیک از بین می‌رود. مگر طرفین توافق جدیدی در این خصوص منعقد نمایند که خود یک قرارداد جدید محسوب می‌شود.