اعسار

اعسار چیست؟ اعسار به معنی رنج، سختی و نداشتن است و در اصطلاح حقوقی، زمانی که یک فرد به نوعی تمکن مالی ندارد یا دارای اموال و سرمایه‌ای است اما در وضعی قرار دارد که امکان دسترسی به آنها را ندارد، دچار اعسار شده است و قادر به پرداخت بدهی‌هایش نیست.

ماده ۱ قانون اعسار و ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

“معسر کسی است که به واسطه نداشتن دارایی یا دسترسی نداشتن به مالش توانایی پرداخت هزینه محاکمه (هزینه دادرسی) یا دیون خود را ندارد”

“معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی بجز مستثنیات دین، قادر به تادیه دیون خود نباشد”

انواع اعسار:

1. اعسار از پرداخت هزینه ی دادرسی
2. اعسار از پرداخت محکوم به (محکوم به چیزی است که دادگاه نسبت آن رای می دهد)

الف) اعسار از پرداخت هزینه دادرسی:

طرح دعوا در دادگاه های حقوقی یا طرح شکایت در دادسرا و محاکم کیفری مستلزم پرداخت هزینه هایی به قوه قضائیه می باشد، این هزینه را، هزینه دادرسی می گویند.

شخصی که معسر است می تواند با طرح موضوع و دعوای اعسار از دادگاه درخواست کند که بدون اخذ مبلغی (هزینه دادرسی) به دعوای او رسیدگی کنند.
اصل بر این است که افراد از نظر مالی توانایی پرداخت هزینه دادرسی خود را دارند، پس مدعی اعسار باید ثابت کند که توانایی مالی پرداخت هزینه دادرسی را ندارد، بنابراین صرف ادعای اعسار باعث نمی شود که فرد از پرداخت هزینه دادرسی معاف شود و باید معسر بودن خود را اثبات کند.

از راه هایی که فرد می تواند ثابت کند معسر است و برای پرداخت هزینه دادرسی پولی ندارد استناد به شهادت شهود می باشد.

فرد معسر می تواند با معرفی ۲ شاهد به دادگاه اعسار خود را اثبات کند.

ماده ۵۰۶ آیین دادرسی مدنی:

“در صورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دو نفر از اشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود. در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل و اقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.”

 نکته: معافیت از هزینه دادرسی در هر دعوا جدا گانه باید تحصیل شود، ولی معسر می تواند در تمام مراحل همان دعوا (دعوایی که برای پرداخت هزینه دادرسی آن اعسار گرفته است) از معافیت استفاده کند.

نکته: از تاجر دعوای اعسار پذیرفته نمی شود و تاجر باید دعوای ورشکستگی طرح کند.

دعوای اعسار از هزینه دادرسی از دو طریق اقامه می شود:

1. طرح با دعوی اصلی
2. طرح از طریق ارائه دادخواست مستقل

فرقی نمی‌کند از کدام مسیر اقدام کنیم ولی به هر حال اگر دلیل مدعی اعسار شهادت شهود باشد، معرفی دو شاهد ضروری است.

ب) اعسار از پرداخت محکوم به:

زمانی که فردی در دادگاه حقوقی یا جزایی به پرداخت وجه یا مالی در حق دیگری محکوم شود ولی توانایی پرداخت آن را نداشته باشد با اعسار از پرداخت محکوم به روبرو هستیم و محکوم می تواند دعوای اعسار طرح کند.

مرجع رسیدگی کننده به این دعوا دادگاهی است که به دعوای اصلی رسیدگی کرده است یا دادگاهی که اجرائیه صادر کرده است.

نسبت به این دعوا خارج از نوبت رسیدگی می شود.

ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:

مدعي اعسار بايد صورت کليه اموال خود شامل تعداد يا مقدار و قيمت کليه اموال منقول و غيرمنقول، به طور مشروح، مشتمل بر ميزان وجوه نقدي که وي به هر عنوان نزد بانکها و يا مؤسسات مالي و اعتباري ايراني و خارجي دارد، به همراه مشخصات دقيق حسابهاي مذکور و نيز کليه اموالي که او به هر نحوه نزد اشخاص ثالث دارد و کليه مطالبات او از اشخاص ثالث و نيز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغيير ديگر در اموال مذکور از زمان يک سال قبل از طرح دعواي اعسار به بعد را ضميمه دادخواست اعسار خود کند. در مواردي که بار اثبات اعسار برعهده مديون است و نيز در مواردي که سابقه ملائت او اثبات شده باشد هرگاه مديون بخواهد ادعاي خود را با شهادت شهود ثابت کند بايد شهادتنامه کتبي حداقل دو شاهد را به مدتي که بتوانند نسبت به وضعيت معيشت فرد اطلاع کافي داشته باشند به دادخواست اعسار خود ضميمه نمايد. شهادتنامه مذکور بايد علاوه بر هويت و اقامتگاه شاهد، متضمن منشأ اطلاعات و موارد مندرج در ماده (۹) اين قانون باشد.”

ماده ۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:

“شاهد بايد علاوه بر هويت، شغل، ميزان درآمد و نحوه قانوني امرار معاش مدعي اعسار، به اين امر تصريح کند که با مديون به مدتي که بتواند نسبت به وضعيت معيشت وي اطلاع کافي داشته باشد، معاشرت داشته و او افزون بر مستثنيات دين هيچ مال قابل دسترسي ندارد که بتواند به وسيله آن دين خود را بپردازد.”

نحوه تقسیط محکوم به

ماده ۱۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:

“در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مديون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار با ملاحظه وضعيت او مهلت مناسبي براي پرداخت مي دهد يا حکم تقسيط بدهي را صادر مي کند. در تعيين اقساط بايد ميزان درآمد مديون و معيشت ضروري او لحاظ شده و به نحوي باشد که او توانايي پرداخت آن را داشته باشد.”

تبصره ۲- هر يک از محکوم له يا محکوم عليه مي توانند با تقديم دادخواست، تعديل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنايت به نرخ تورم بر اساس اعلام مراجع رسمي قانوني کشور يا تغيير در وضعيت معيشت و درآمد محکوم عليه نسبت به تعديل ميزان اقساط اقدام مي کند.”